Operacja dukielsko-preszowska – Bitwa o przełęcz dukielską [Cykl historyczny #7]

Wersja audio

Przebieg operacji

Przebieg bitwy o przełęcz dukielską w 1944 roku był jednym z najważniejszych epizodów II wojny światowej na terenie Polski. Bitwa rozegrała się w ramach ofensywy radzieckiej na wschodniej flance frontu. Przełęcz dukielska była strategicznym punktem, będącym najkrótszą drogą komunikacyjną między Polską a Słowacją. Walki trwały od 8 września do 30 listopada, a siły niemieckie stawiały zacięty opór. Mimo to, wojska radzieckie ostatecznie zdobyły przełęcz i otworzyły drogę dla kolejnych ofensyw na terenie Polski. Bitwa była niezwykle krwawa i pochłonęła dużą liczbę ofiar po obu stronach. Przebieg bitwy o przełęcz dukielską wpływał także na dalszy przebieg wojny. Zdobycie tej strategicznej pozycji znacznie wzmocniło pozycję wojsk radzieckich na froncie wschodnim i umożliwiło im dalsze działania w kierunku zachodnim.

Zadania i cele operacji

Zadaniem operacji było przede wszystkim odbicie dukielskich terenów spod okupacji niemieckiej, co umożliwiłoby dalszy marsz wojsk radzieckich na zachód. Głównym celem strategicznym dla Armii Czerwonej było przejęcie kontroli nad przełęczą dukielską, która stanowiła kluczowy punkt komunikacyjny między Polską a Słowacją. Pomimo ogromnych strat i trudności terenowych, wojska radzieckie ostatecznie odniosły zwycięstwo, odblokowując drogę między Duklą a Preszowem. Operacja dukielsko-preszowska była ważnym etapem w wyzwoleniu południa Polski spod niemieckiej okupacji.

Operacja miała również na celu wspieranie powstania słowackiego, które trwało na terenie Słowacji od sierpnia do października 1944 roku. Niestety, ze względu na opór Niemców i trudności logistyczne, pomoc dla powstańców opóźniła się, co doprowadziło do stłumienia powstania przez niemieckie siły lojalne wobec prezydenta Jozefa Tiso.

Siły biorące udział w operacji

W operacji udział brało mnóstwo żołnierzy z obu stron konfliktu. Mówimy tutaj o liczbach na poziomie 100 tysięcy żołnierzy państw Osi (głównie Niemcy i Węgrzy) i 120-150 tysiącach żołnierzy Komiternu (ZSRR, Czechosłowacja oraz Polskie oddziały partyzanckie).

Straty są niestety równie powalające, bo jak podają internetowe źródła, wahają się w okolicach nawet 200 tysięcy ludzi! Są to zatrważające liczby, zwłaszcza jeśli obejmiemy oczyma wyobraźni o jak stosunkowo małym obszarze mówimy. Z opowieści starszych ludzi możemy niejednokrotnie usłyszeć, że rzekami płynęła krew, a nie woda.

Strategiczne znaczenie przełęczy dukielskiej

Od wieków, przełęcz dukielska była i nadal jest strategicznym punktem na mapie Polski. Jest ona najkrótszą drogą łączącą tę część naszego kraju ze Słowacją, przez co wielokrotnie w przeszłości była najeżdżana przez obce mocarstwa. Walki tutaj toczyła m.in. Rosja, Węgry, Niemcy, Czechosłowacja, Słowacja i oczywiście Polska. Jest to na tyle ważny obszar naszego kraju, że przez wieki był oblegany przez wojska różnych krajów i wiele bitew było na nim rozegranych.

Przebieg bitwy o przełęcz dukielską

Poniżej przedstawiamy przebieg operacji w bardziej szczegółowy sposób:

1. Zdobycie Machnówki i Wrocanki (8 września):
   • Armia Czerwona rozpoczęła operację od zdobycia tych dwóch miejscowości, co stanowiło początkowy etap ofensywy.
2. Zdobycie Draganowej i Sulistrowej (10 września):
   • Po zaciętych walkach, kolejne dwie miejscowości zostały zdobyte przez siły radzieckie.
3. Zdobycie Krosna (11 września):
   • Armia Czerwona kontynuowała postępy, zdobywając miasto Krosno.
4. Bitwa o Duklę i wzgórze Franków (534 m n.p.m.):
   • Rozpoczęła się zacięta walka o Duklę oraz strategiczne wzgórze Franków, które dominowało nad główną drogą Dukla – Nowy Żmigród.
   • Dywizja Kawalerii Gwardii gen. Baranowa zastosowała manewr oskrzydlający, co stanowiło kluczowy moment bitwy.
5. Bitwa pancerna o drogę Dukla – Nowy Żmigród:
   • Walki pancerne rozgorzały w okolicach Iwli i Głojsc.
   • 2 Czechosłowacka Brygada Desantowo-Szturmowa prowadziła natarcie na wzgórze Franków od strony doliny.
6. Walki o wzgórze Chyrowa (695 m n.p.m.):
   • Walki trwały kilka dni, a wzgórze Chyrowa zostało ostatecznie zdobyte 29 września.
7. Walki o Przełęcz Dukielską w okolicach Barwinka:
   • Pierwsze przejście przez Przełęcz Dukielską i przekroczenie granicy Czechosłowacji przez oddziały korpusu Czechosłowackiego miało miejsce 6 października.

Operacja w rejonie Przełęczy Dukielskiej była jednym z kluczowych etapów w kampanii na froncie wschodnim II wojny światowej, prowadzącej do wyzwolenia Polski i wyłonienia się Czechosłowacji z okupacji niemieckiej. Walki były zacięte i kosztowne, ale ostatecznie przyczyniły się do osiągnięcia celów strategicznych aliantów.

Znaczenie bitwy o przełęcz dukielską dla losów II Wojny Światowej

Bitwa o przełęcz Dukielską, która miała miejsce w 1944 roku, miała kluczowe znaczenie dla losów II Wojny Światowej na froncie wschodnim oraz dla wyzwolenia Polski i Czechosłowacji spod okupacji niemieckiej. Poniżej przedstawiamy znaczenie tej bitwy w kontekście ogólnych losów wojny:

1. Przywrócenie terytorium Polski: Bitwa o przełęcz Dukielską była częścią operacji mającej na celu przywrócenie terytorium Polski, które zostało zajęte przez Niemcy podczas inwazji w 1939 roku. W rezultacie zdobycia przełęczy, Armia Czerwona odzyskała część polskiego obszaru, co stanowiło istotny krok w kierunku wyzwolenia Polski spod okupacji niemieckiej.
2. Wspieranie powstania słowackiego: Operacja w rejonie Przełęczy Dukielskiej miała na celu również wspieranie słowackiego powstania, które wybuchło w sierpniu 1944 roku. Działania wojenne w tym regionie miały uwalniać tereny na Słowacji spod niemieckiej okupacji i wspierać powstańców słowackich. Choć powstanie na Słowacji zostało ostatecznie stłumione przez Niemców, działania w rejonie Przełęczy Dukielskiej odegrały ważną rolę w próbach udzielenia pomocy słowackim powstańcom.
3. Przyspieszenie postępów Armii Czerwonej: Bitwa o przełęcz Dukielską była jednym z etapów ofensywy Armii Czerwonej na froncie wschodnim. Sukces w tej bitwie umożliwił szybsze postępy wojsk radzieckich w kierunku zachodnim i przesunięcie granic kontrolowanych obszarów na zachód. To z kolei wpłynęło na tempo zbliżania się do granic Niemiec i przewidywanego zakończenia wojny.
4. Wprowadzenie Czechosłowacji na ścieżkę wyzwolenia: Czechosłowacja, która została zajęta przez Niemcy w 1939 roku, również miała korzyść z sukcesu w bitwie o przełęcz Dukielską. Zdobycie przełęczy umożliwiło Czechosłowacji wyzwolenie części swojego terytorium i otworzyło drogę do końcowego wyzwolenia kraju w późniejszych etapach wojny.
5. Ostateczne zwycięstwo nad Niemcami: Bitwa o przełęcz Dukielską była jednym z elementów kampanii na froncie wschodnim, która przyczyniła się do osiągnięcia ostatecznego zwycięstwa nad III Rzeszą. Postęp wojsk radzieckich na wschód i na zachód przyczynił się do zepchnięcia Niemiec w coraz trudniejszą sytuację, przyczyniając się do ich kapitulacji w maju 1945 roku.

Warto podkreślić, że bitwa o przełęcz Dukielską była jednym z wielu kluczowych wydarzeń w końcowym okresie II Wojny Światowej, które wpłynęły na jej wynik. Jej znaczenie polegało na przywróceniu terytorium państwom Europy Środkowo-Wschodniej oraz na przygotowaniu terenu dla przyszłego wyzwolenia tych obszarów.

Cykl Historyczny

Władysław Baran „Bekas”: bohater walki o wolność podczas II Wojny Światowej
2 Pułk Piechoty KOP „Karpaty” walczący w rejonie Dukli
Kampania Wrześniowa w Dukli
Eugeniusz Werens „Pik”: dowódca partyzantów z Iwonicza
Rodzina Ulmów – beatyfikacja i zarys historyczny
Franciszek Kochan „Obłoński”: żołnierz AK z Rogów