2 Pułk Piechoty KOP „Karpaty” walczący w Dukli [Cykl Historyczny #2]

Wersja Audio

Zarys historyczny

W czasach przedwojennych społeczeństwo bardzo starało się współpracować z wojskiem i pomagać na wszelkie możliwe sposoby. Ludność Dukli chętnie brała udział w różnych wydarzeniach organizowanych np. przez towarzystwo „Sokół”. Jedna z takich przedwojennych akcji to np. klejenie okien w mieście taśmami, aby zapobiec wylatywaniu szyb po wybuchu bomby.

Ludzie doskonale wiedzieli co niedługo może się wydarzyć i starali się przygotować na najgorsze. Oczywiście wtedy pewnie nikt nie pomyślał, że za kilka dni Polska zniknie z map świata, ponieważ administracja państwa bardzo dbała o to, żeby obywatele myśleli, że mamy bardzo silne wojsko, które „nie odda choćby guzika od płaszcza”.

Z takim właśnie nastawieniem, pełnym wiary w swoje możliwości i nadziei na lepsze jutro – cywile wraz z żołnierzami (często praktycznie rekrutami, którzy niewiele wiedzieli o wojskowym życiu), budowali umocnienia polowe, fortyfikacje betonowe, w późniejszych latach pomagali naszym partyzantom przetrwać, itd.

Nie inaczej sprawa miała się na terenach Dukli. W pewnym momencie w historii, Marszałek Śmigły-Rydz zorientował się, że do ewentualnej wojny przeciwko Polsce mogą wystąpić oprócz III Rzeszy, jeszcze dwa kolejne państwa – Słowacja oraz Węgry. To właśnie aneksja Czechosłowacji przez Niemcy oraz stworzenie ze Słowacji rządu marionetkowego, doprowadziły do stworzenia kolejnej polskiej armii – armii „Karpaty”.

Formowanie 2 pp KOP „Karpaty”

W dniu 10 lipca 1939 roku, pod dowództwem pułkownika dyplomowanego Tadeusza Wallicha, wydano rozkaz w sprawie utworzenia dwóch batalionów podległych 2. Pułkowi Piechoty KOP „Karpaty”. Batalion pierwszy przyjął miano „Dukla”, natomiast drugi został nazwany „Komańcza”. Całość była wpisana w ramy naprędce tworzonej struktury wojskowej podlegającej 3. Brygadzie Górskiej, stanowiącej element Armii „Karpaty”. Dowództwo nad 2 pp KOP „Karpaty” objął ppłk. Jan Zachodny.

Niezwykle szybko, bo już 11 lipca 1939 roku, dowództwo pułku przeniosło się do Dukli, gdzie rozpoczęto natychmiastowe przygotowania do zakwaterowania oficerów oraz żołnierzy. Burmistrz Jan Strycharski przeznaczył na ten cel budynki Powszechnej Szkoły Męskiej w Dukli i Sokolni, które ostatecznie znalazły się pod kontrolą wojska 17 lipca 1939 roku.

Struktura hierarchiczna batalionu KOP „Dukla”

1. Dowódca pułku – ppłk. Jan Zachodny
2. 1. kompania – kpt. Stefan Kazimierczak
   • I pluton – por. Rajmund Świętochowski (bohater wojenny, który spoczywa na cmentarzu wojskowym w Dukli)
   • II pluton – por. Stanisław Kowalski
   • III pluton – st. sierż. Wojciech Eljasz
3. 2 kompania – kpt. Tadeusz Pściuk
   • I pluton – NN
   • II pluton – por. Zdzisław Dubicki
   • III pluton – NN
4. 3 kompania – por. Władysław Ostrowski
   • I pluton – por. Tadeusz Ossowski
   • II pluton – st. sierż. Stefan Rawicki
   • III pluton – sierż. Władysław Kupliński
5. kompania CKM – kpt. Artur Mazurek
6. pluton łączności – kpt. Ignacy Witkowski
7. pluton pionierów – por. Stanisław Pizarski
8. pluton moździerzy – por. Wacław Rojek

Uzbrojenie 2 pułku piechoty KOP „Karpaty”

• Karabinki – 1400 sztuk.
• Ręczne karabiny maszynowe – 57 sztuk
• Ciężkie karabiny maszynowe – 18 sztuk
• Granatniki kalibru 46 mm wz. 1936 – 6 sztuk
• Moździerze kalibru 81 mm wz. 1931 – 4 sztuki
• Działa przeciwpancerne kalibru 37 mm wz. 1937 – 3 sztuki

Przedwojenne działania KOP „Karpaty”

Końcem lipca, pierwsza kompania batalionu „Dukla”, której dowódcą był kpt. Stefan Kazimierczak została skierowana do przeprowadzenia rozpoznania terenu blisko Barwinka. Zadaniem była lokalizacja dogodnych miejsc do ustanowienia stanowisk ogniowych, barykad oraz punktów zaminowania dróg. Żołnierze kompanii zostali zakwaterowani w ratuszu w Jaśliskach. W przypadku ataku wroga mieli oni zostać przetransportowani do obrony Przełęczy Dukielskiej.

Dnia 20 sierpnia, kompanie 1 i 3 KOP „Dukla” przeniesiono na wcześniej przygotowane stanowiska ogniowe wzdłuż szosy Barwinek – Dukla. Prace nad fortyfikacjami, w postaci bunkrów i umocnień, zostały również kontynuowane.

Łączność

Niezmiernie ważne w kontekście działań wojskowych jest utrzymanie skutecznej łączności. To poprzez nią dowódcy mogą śledzić położenie swoich oddziałów i wydawać adekwatne rozkazy, a żołnierze są w stanie działać zgodnie z planem. Współcześnie łączność odbywa się w systemie satelitarnym. W czasach II wojny światowej takie udogodnienie nie było dostępne. Rozkazy były przekazywane osobiście, często przez posłańców narażających swoje życie. W przypadku kompanii stacjonującej w Barwinku i dowództwa batalionu w Dukli, możliwa była komunikacja telefoniczna, zapewniana przez budynki Poczty. Przynajmniej do momentu przerwania kabla przez nieprzyjaciela.

29 sierpnia do dowództwa batalionu w Dukli dotarł meldunek z rozpoznania lotniczego, informujący o zbliżaniu się dużej kolumny zmotoryzowanej w kierunku granicy w Barwinku. W nocy z 29 na 30 sierpnia saperzy z KOP „Dukla” zdołali zaminować fragment drogi w Barwinku i przygotować ładunki wybuchowe na czterech mostach.

Strategia obrony i doktryna wojenna

Podczas planowania strategii obronnej, dowództwo liczyło na możliwość niszczenia mostów, aby opóźnić postępy nieprzyjaciela. Niestety, niezwykle słoneczna pogoda jesienią 1939 roku doprowadziła do znacznego wyschnięcia rzek, które Polska miała wykorzystać jako naturalne linie obronne. To umożliwiło Niemcom łatwe przekroczenie tych barier.

W przededniu wybuchu wojny, batalion otrzymał uzupełnienie w postaci koni i wozów. Musimy pamiętać, że podczas II wojny światowej Polska podjęła decyzję o prowadzeniu – o zgrozo – wojny mobilnej, dokładnie takiej samej jak Niemcy. Niestety, Niemcy dysponowali znacznie bardziej zaawansowanym arsenałem, podczas gdy polskie oddziały polegały głównie na koniach i wozach. To znacząco utrudniało transport żywności i amunicji do frontowych jednostek.
W tym czasie, batalion otrzymał również zapasy amunicji oraz mundurów, jednakże ich dostępność była mocno ograniczona w tworzonej na szybko strukturze Armii „Karpaty”.

Cykl Historyczny

Władysław Baran „Bekas”: bohater walki o wolność podczas II Wojny Światowej
Kampania Wrześniowa w Dukli
Eugeniusz Werens „Pik”: dowódca partyzantów z Iwonicza
Rodzina Ulmów – beatyfikacja i zarys historyczny