Eugeniusz Werens „Pik”: dowódca partyzantów z Iwonicza [Cykl Historyczny #4]

Wersja audio

Wstęp

Eugeniusz Werens, znany także jako „Pik”, bądź „Jerzy Nowak” to postać, która odgrywała ważną rolę w walce o niepodległość Polski. Jego odwaga, poświęcenie i determinacja uczyniły go bohaterem narodowym. Werens był członkiem Armii Krajowej, a także dowódcą Placówki OP-15 „Irys” „Irena” w Iwoniczu. W swoim życiu odbył niezwykłą podróż, pełną walki, poświęcenia i niezłomnej postawy. W tym coniedzielnym artykule przyjrzymy się bliżej życiu i dokonaniom Eugeniusza Werensa.

Eugeniusz Werens i jego wczesne lata życia

Eugeniusz Werens urodził się 19 grudnia 1917 roku w Kielcach. Po ukończeniu szkoły średniej, postanowił wstąpić do Wojska Polskiego. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył szkołę oficerską i uzyskał stopień podporucznika. W czasie kampanii wrześniowej brał udział w obronie Modlina i Warszawy. Mimo trudnych warunków, Werens wykazał się odwagą i poświęceniem.

Działalność konspiracyjna i walka na Podkarpaciu Eugeniusza Werensa

Po klęsce Polski, Werens nie załamał się. Już podczas okupacji niemieckiej zaangażował się w działalność konspiracyjną. W 1940 roku nawiązał kontakt z Władysławem Jasińskim, ps. „Jędruś”, i dołączył do organizacji podziemnej „Odwet”. Był członkiem konspiracyjnych oddziałów „Jędrusie”, które działały na terenie Kielecczyzny.

W 1942 roku Werens przeniósł się na Podkarpacie i zamieszkał w malowniczym Iwoniczu-Zdroju. Tam awansował na stopień porucznika i objął funkcję zastępcy Komendanta Placówki Armii Krajowej OP-15 „Irys”. Po tragicznej śmierci dowódcy, Werens został nowym komendantem oddziału. Jego determinacja i umiejętności przywódcze przyciągały kolejnych ochotników do walki.

Rzeczpospolita Iwonicka

Jednym z najważniejszych wydarzeń w działalności Eugeniusza Werensa było powstanie Rzeczypospolitej Iwonickiej. 25 lipca 1944 roku otrzymał rozkaz zniszczenia akt osobowych w biurach iwonickiego urzędu gminy. W realizacji tego zadania pomagał mu oddział podporucznika Franciszka Kochana, ps. „Obłoński”. Następnego dnia, po zaciętych walkach, Polacy zajęli kluczowe punkty w Iwoniczu. Zmusili niemiecki garnizon do opuszczenia miasteczka, a Polacy utworzyli tymczasową strukturę samorządową – Radę Cywilną.

Rzeczpospolita Iwonicka przetrwała kolejne miesiące walk z niemieckimi oddziałami, które próbowały wyprzeć partyzantów z miasteczka. Werens i jego oddział byli zdeterminowani w obronie swojej ojczyzny. Mimo przewagi wroga, Polacy nie poddawali się i kontynuowali walkę. W połowie września 1944 roku Werens został ranny w nogę, ale to nie złamało jego ducha. Rzeczpospolita Iwonicka przetrwała do wejścia Armii Czerwonej 20 września 1944 roku.

Walka do ostatniej kropli krwi

Po wyzwoleniu Iwonicza, Werens i jego oddział kontynuowali walkę z okupantem. Stoczyli wiele bitew, niezależnie od przewagi przeciwnika. Werens dowodził w trudnych warunkach, często borykając się z niedoborem zaopatrzenia i broni. Mimo to, jego determinacja i niezłomność były niewzruszone. Eugeniusz Werens „Pik” i jego żołnierze byli gotowi oddać swoje życie dla ojczyzny.
Oto kilka akcji z udziałem „Pika”, które zostały zapisane na kartach dukielskiego muzeum:

• 21 lipca 1944 – Iwonicz-Zdrój – opanowanie Iwonicza-Zdroju, zniszczenie radiostacji i dokumentacji ewidencji ludności w Urzędzie Gminy, zdobycie broni i wyposażenia, początek Rzeczpospolitej Iwonickiej
• 1 września 1944 – Lubatowa – rozbrojenie niemieckiej kolumny wojskowej
• 2 września 1944 – Lubatowa – walka z niemieckim oddziałem i zdobycie broni
• 13 września 1944 – Iwonicz-Zdrój – walka z oddziałem niemieckim
• 22 września 1944 – Iwonicz-Zdrój – walka z kontrofensywą niemiecką w obronie Rzeczpospolitej Iwonickiej

Eugeniusz Werens po wojnie

Po wyzwoleniu Iwonicza-Zdroju przez Armię Czerwoną, Werens wyjechał do Krakowa. Tam podjął pracę w Wojewódzkim Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego. Postanowił zataić swoją przeszłość i działalność w Armii Krajowej. Jednak w grudniu 1944 roku jego tajemnica została ujawniona, co zmusiło go do opuszczenia Krakowa i ucieczki do Wrocławia.

We Wrocławiu Eugeniusz Werens „Pik” zorganizował niewielką, konspiracyjną grupę zbrojną. Współpracował z byłymi członkami Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej. Ich celem było kontynuowanie walki o niepodległość Polski i zwalczanie okupanta sowieckiego.

Ostatnie chwile

Jednak los nie był łaskawy dla Eugeniusza Werensa. 26 stycznia 1946 roku, podczas spotkania w kawiarni we Wrocławiu, grupa zostaje zaatakowana przez funkcjonariuszy UB. W wyniku wymiany ognia Werens zostaje raniony po raz kolejny, tym razem w nogę, ale udaje mu się uciec. Wraz z rodziną opuszcza Wrocław i wraca do Kielc.

Jednak 2 lipca 1946 roku los się odmienił. Werens zostaje aresztowany wraz z żoną, ciężarną wówczas Krystyną Matuszczak. Po procesie, który miał miejsce w grudniu 1946 roku, Werens zostaje skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 kwietnia 1947 roku we wrocławskim więzieniu.

Jego żona otrzymuje karę 7 lat więzienia, teściowa 5 lat, a siostra 3 lata. W więzieniu, Krystyna Matuszczak, żona Werensa, rodzi córkę Lucynę, która miała okazję zobaczyć ojca tylko raz.

Dziedzictwo Eugeniusza Werensa

Eugeniusz Werens pozostawił po sobie niezatarte ślady w historii Polski. Jego odwaga, determinacja i umiejętności przywódcze są nadal inspiracją dla wielu. Jego walka o niepodległość Polski i powstanie Rzeczypospolitej Iwonickiej stanowią ważną część narodowej historii.

Dzisiaj pamięć o Eugeniuszu Werensie jest hołdowana przez społeczność lokalną. W Iwoniczu-Zdroju znajduje się tablica upamiętniająca bohatera, a także odbywają się uroczystości i wydarzenia, które przypominają o jego odwadze i ofierze.

Eugeniusz Werens jest przykładem prawdziwego bohatera, który poświęcił swoje życie dla walki o wolność i niepodległość Polski. Jego historia powinna być zawsze pamiętana i przekazywana kolejnym pokoleniom, aby inspirować do odwagi i poświęcenia dla dobra Ojczyzny.

Podsumowanie

Eugeniusz Werens „Pik” był niezwykłym bohaterem, który swoją odwagą i poświęceniem zdobył szacunek i uznanie wielu Polaków. Jego działania w czasie II wojny światowej i powstanie Rzeczypospolitej Iwonickiej są niezapomnianymi momentami w historii Polski. Jego walka o niepodległość jest inspiracją dla wszystkich, którzy pragną bronić wartości i wolności. Niezapomniany bohater, który na zawsze pozostanie w naszej pamięci.

---

Cykl Historyczny

Władysław Baran „Bekas”: bohater walki o wolność podczas II Wojny Światowej
2 Pułk Piechoty KOP „Karpaty” walczący w rejonie Dukli
Kampania Wrześniowa w Dukli
Rodzina Ulmów – beatyfikacja i zarys historyczny