Konfederacja Barska, to wyjątkowe wydarzenie w historii Polski, trwające w latach 1768-1772. Jej narodziny były reakcją szlachty na obecność wojsk rosyjskich, destabilizujących i ograniczających suwerenność Rzeczypospolitej. W centrum tych wydarzeń znalazła się Dukla, a pałac Jerzego A. Mniszcha (dzisiaj muzeum) stał się miejscem strategicznych narad konfederackich.
W duchu wolności i determinacji, w dniach 6 i 7 lipca 1768 r., na polach między Sieniawą a Rymanowem, odbył się zjazd szlachty sanockiej i dukielskiej. Mniej więcej 6000 ludzi zgromadziło się, by ogłosić akt konfederacji ziemi sanockiej. Marszałkiem został wybrany Jakub Ignacy Bronicki, herbu Korwin, dziedzic Nowotańca. Z tych terenów ruszył przez Krosno do Krakowa, niosąc ze sobą idee wolności i niepodległości.
W owym czasie pałac Jerzego A. Mniszcha był miejscem, gdzie niemal wszyscy ówcześni przywódcy konfederaccy z Małopolski się zjawiali. Franciszek Stadnicki, który w 1809 roku nabył Duklę od Ossolińskich, był aktywnym uczestnikiem konfederacji barskiej. Jego regiment brał udział w obronie krakowskiego zamku, co skończyło się jego uwięzieniem przez Rosjan. Jednak dzięki staraniom kuzynki Teresy Ossolińskiej, udało mu się wydostać z rosyjskiego więzienia.
Dukla była także miejscem, przez które często przechodzili Konfederaci, staczając boje, np. pod Jaśliskami. W latach 1769–1770, Kazimierz Pułaski, dowódca konfederacki, był częstym gościem na dukielskim dworze. Starając się nakłonić Mniszcha, aby ten przekazał mu dworski oddział pod komendę konfederacką.
Maria Amalia Mniszchowa
Historia Dukli spleciona została także z dramatem Marii Amalii Mniszchowej z Brühlów. Córka pierwszego ministra Augusta III, Henryka Brühla, odegrała kluczową rolę w zamachu na Gertrudę Potocką, pierwszą żonę Szczęsnego Potockiego. To wydarzenie z 13 lutego 1771 roku, zorganizowane w włościach Mniszchów, wpisuje się w historię regionu.
Niestety, losy Marii Amalii nie były łaskawe. Zmarła 30 kwietnia 1772 roku, mając zaledwie 35 lat. Choć oficjalnie przyczyną śmierci była gruźlica, istniały także doniesienia o możliwym zażyciu trucizny.
Losy Konfederacji Barskiej w Dukli
Po jej śmierci, Dukla stała się areną walk powstrzymujących rozbiorowe wojska austriacko-preszowskiego korpusu gen. Esterházyego. Mimo oporu konfederatów, 17 maja 1772 roku Duklę zajęły wojska austriackie, dokonujące I rozbioru Polski. Manifest generała Esterházyego ogłaszający protekcję cesarza wywołał niepokój wśród mieszkańców.
Ostatecznie, zespół dworski został zajęty bez zgody Mniszcha, a oddziały mniszchowskie musiały złożyć broń i zostały wcielone do armii zaborcy. Dramatyczne wydarzenia w Dukli w latach 1768–1772 pozostawiły trwałe piętno na historii regionu, ukazując nie tylko polityczne, ale także osobiste aspekty tamtych czasów.
Dukla – Świadek Epoki Konfederacji Barskiej
W kontekście tego historycznego tła, Dukla stała się miejscem o strategicznym znaczeniu, pełniąc rolę centrum przygotowań i spotkań kluczowych postaci tamtych czasów. Konfederacja Barska, mimo tragicznego zakończenia, pozostaje jednym z istotnych epizodów walki o niepodległość Polski w XVIII wieku.
